vrijdag 25 maart 2011

De lichtjes van Sint Maarten




Sint Maarten is het eerste feest van de grote advent. Het is ook het eerste feest dat in het teken staat van het licht, maar ook van elkaar zien en delen. De natuur toont zich op zijn aller-ruwst, de mens trekt naar binnen in de warme omhulling van het huis en ontsteekt er het vuur en de lichten.

Rond Sint Maarten mogen natuurlijk de uitgeholde en verlichte knolletjes niet ontbreken, gebuik hiervoor een biet, knol of een winterpeen, deze staan symbool voor een zomer die ons warmte en licht heeft geschonken.

Wij brengen het licht van buiten naar binnen, in de uitgeholde knol – een knol is een aarde gewas, het licht in de knol herinnert ons aan de warmte van de zomerzon die er in opgevangen werd en ook het licht dat bewaard blijft tijdens de donkere maanden. Het draagt het leven dat straks weer zal ontwaken, in zich. Wij gaan ook in de koude maande naar binnen, in ons huis brand het haardvuur en wij steken de kaarsen graag aan om het gezellig te maken. Het is een uiterlijke beeld van dat wat op geestelijke gebied gebeurt. In de wintermaanden zijn de krachten in de aarde heel actief, de aarde heeft zijn wezen ingeadend. Daar vindt de voorbereiding plaats voor wat komen gaan.




zaterdag 12 maart 2011

Bomen en planetenkrachten

De bomen en de planetenkrachten


Maandag Maan: groei, kiemkracht / kersenboom

Dinsdag Mars: daadkracht / eik

Woensdag Mercurius: beweeglijkheid / iep

Donderdag Jupiter: leiderschap en vernieuwing / esdoorn

Vrijdag Venus: ontvankelijkheid en omhullen / berk

Zaterdag Saturnus: gevoeligheid, diepgang, herinneren / beuk

Zondag Zon: harmonie / es



In de weg door het leven zijn wij onder de invloed van:

De maan: 0-7jr.

mercurius: 7-14

Venus: 14-21



De werking van de planetenkwaliteiten zijn in hun eenzijdigheid te vinden in zeven boomsoorten. In de Goetheanum zijn er 2 keer zeven zuilen van de zeven houtsoorten.

De kwaliteiten zijn verbonden aan de levensfasen maar ook aan persoonlijkheidstypen; wanneer iemand in het leven tussen dood en nieuw geboorte erg lang in een specifieke planetensfeer vertoeft, neemt hij de kwaliteiten ervan mee in een volgend aardeleven.

Ook voor de mens op aarde kwam, toen de eerste mensen langzaam op de aarde incarneerden, waren er mensen zielen die in ander planetensferen vertoefden. Zij hebben de kwaliteiten van de planeten als werkzame kracht in hun eigen aard.

De kersenboom – maan (maandag)

Kersenhout neemt veel vocht op ( kan er ziek aan worden)
Lente als jaargetij - schoonheid en groeikracht/ eb en vloed: maaninvloed
Uitnodigend
Vrucht sappig, kleurig en geurend; rond
Vruchtvlees aan buitenkant zacht, harde kern.
Maanmensen:

0-7 groei is belangrijk
Streven niet naar een hoge positie/verantwoordelijkheid
Houden van gezelligheid
Zetten zich makkelijk in voor allerlei klusjes
Diepgang vermoeit hen snel
Levensgenieters
Willen jong blijven, worden nooit volwassen
Gezellig, Bourgondisch/ gemakkelijke mensen
Bang voor ziekte en dood/ kunnen niet goed omgaan met ziek zijn
Maanziek - vooral mannen - werkt op gemoed
Dichterlijke: ontwaakt in het nacht/ kan doorslaan
Bij vrouwen invloed op menstruatiecyclus
Sporten om jong te blijven
Kunnen makkelijk hetzelfde werk blijven doen/ herhaling
Wegdromen, mijmeren.


De eik - mars (dinsdag)

Diep slaan, sterk staan
Hoog gaan - ik ben eik
Grond – trouw - stam – rouw
Blad klauw – ik ben eik
Diep slaan, sterk staan
Hoog gaan - ik wordt mens.

Tegengestelden van Venus
Mannelijk
Strijd/verzet zich al bij eerste groei - wortel heeft al een knoest!
Enorme kracht/vindt een eigen weg; spreidt overal, als er geen plaats is dan krult hij er rommelig omheen.
Daadkracht/willen meteen in actie/denken niet na over gevaar
Eigenwijs/volgt niet de zon

GROEIWIJZE VAN DE BRAAM.- HEEFT GEEN EINDPUNT, STOPT EN GAAT ELDERS VERDER, IETS IN DE WERELD ZETTEN MAAR NIET AFMAKEN.

Marsmensen:

Leeftijd 42-49jr
veel mensen gaan nu pas datgene realiseren wat ze hun hele leven gewild hadden/vaak groot verandering rond 42ste levensjaar: crisistijd en dan nog een stuk vernieuwing, nieuwe impulsen.
Daadkracht
Afmaken wat begonnen werd is moeilijker
Ze hebben veel doorzettingsvermogen/voegen de daad bij het woord
Onbezonnenheid


De iep – Mercurius (woensdag)

Kort van steel, schuin van blad
Staat de iep langs mijn pad.
Wuift zijn kroon op de wind,
Golft in lang glanzend lint
Groen wordt geel, zomer wijkt
Uitgestorven door ziekte, in open land zichtbaar
Blad ongelijk bij steel;
Bij sterke wind beweegt stam mee/extra bewegelijk!
Zaadjes zwermen weg; veel en snel.
Mercuriusmensen:

7-14 jaar - grote bewegelijkheid
Schoolleeftijd: oefenen het beheersen binnen een beweeglijk programma, ze
Staan open voor het opnemen van informatie.
Deze mensen kunnen veel dingen aan
Bewegelijke mensen/willen ook de omgeving in beweging brengen
Markt kooplui/verzamelen en handelen
Kleptomanie
Bruggenbouwers tussen mensen
Houden ervan mensen te ontmoeten, gezelligheid.
Willen mensen graag koppelen in de ontmoetingen/kunnen verbindingen leggen.
Balsem voor de medemens
Weinig diepgang, hebben wel houvast nodig
Alles wat er in het leven gebeurt, willen zij vasthouden; doorgaans in deze stammen namen gekrast; herinneringen bewaren.
De bladeren hangen eerst en gaan pas later omhoog wijzen.


De esdoorn – Jupiter (donderdag)

Ruimte zoek ik, overal
Waar mij blad maar stralen zal
Zwaarte hef ik naar het licht,
Blad om blad, in evenwicht.
Draaiend zweeft mijn zaad in’t rond
Tot het op de aarde komt.
Wieken voeren het gezwind
Waar het zich een rustplaats vindt.
Esdoorn met een sterrenblad
Spreekt over mijn levenspad
Wereldomtrek durft gij aan
Door de zwaarte te weerstaan
Etageboom- takken systematisch geordend, onderste takken het wijdst.
Blad heeft vijf punten; prachtige intensieve kleuren in de herfst.
Knop in voorjaar zeer bijzonder.
Als men de lijn van de nerven door zouden trekken zouden ze horizontaal zijn.
De boom zelf heeft een sterk middelpunt, de top geeft de groei aan, als beschadigd vormt sterkste tak weer de hoofdlijn.
Krachten van het leidinggeven.
Jupitermensen:

49-56 jaar doorgeven aan ander wat je verworven heb; meester van je vak en kan jonge mensen de weg wijzen.
Aangeboren leiderschap
Wil altijd verder streven maar neem anderen mee in de ontwikkeling/in een eenzijdige ontwikkeling mond dit uit in bureaucratie
Jupiter geeft ruimte tot vernieuwing.
Leidinggeven = ze kunnen de wereld ordenen maar geven anderen ook de ruimte; de anderen kunnen mee en er wordt plaats gemaakt voor iets nieuws.
Negatief: dominant
Doorgeschoten: bureaucratie.


De berk – Venus (vrijdag)

In het bos staat een berk
Stam van los zilverwerk
Blaadjes klein, sluierfijn.
Alles glanst aan de berk
Alles danst bij de berk
Als een elf zo vanzelf
In haar licht en haar pracht
Zegt de berk:
“mens verwacht van omhoog,
En geef dank wat zich boog

Wit stam
Berkensap kan getapt worden
Bas wisselt zich
Wortelt oppervlakkig
Binnenkant koperkleurig
Zaadjes geel aan de binnenkant/lijken op baarmoeder/heeft iets vrouwelijks
Driehoekige, losse blaadjes
Luchtig/licht/vrolijke aard
Vrolijkheid, uitnodigend
Schoonheid/mooie kleding
Ontvankelijkheid (vogels/kevers)
GROEIWIJZE VAN ROTSPLANTJES
Venusmensen:

14-21 grote ontvankelijkheid
Kwetsbaar/wil met alles kennismaken en onderzoeken
Beroepen: ziekenhuizen(homoseksuelen)verpleeghuizen, kunstenaars(moeten ontvankelijk zijn om ideeën op te nemen)
Omhullende, moedergevoel, verzorgen, daar waar een nood is.
Vraagt meer van de hemel dan de aarde.
Ontvankelijkheid en zorg


De Beuk – Saturnus (zaterdag)

In stilte staat de beuk
Met gladde stam zo teer
Het duister van zijn kroon
Ziet zwijgend op je neer.
De hete zonnestraal
Reikt nergens op de grond.
Door bladeren, van omhoog
Geen regendruppel komt.
Met innigheid en met ernst
Vertolkt de beuk zijn lied:
“O mens, vervul je taak,
Vergeet de aarde niet”

Hard: buchstabe/drukletters
Gladde stam
Overgevoelig voor het licht, wil niet te veel.
Hulpverlener/te grote hulpvaardigheid kan bemoeizucht worden
Behoefte aan schoonheid en zier
Kunstenaars
Sporten niet van wegen gezondheid, maar om slank te worden


GROEIWIJZE
Saturnusmensen:

Leven graag in het verleden, kunnen goed herinneren/behoefte om vast te leggen (dagboekschrijvers)
Grote diepgang
Moeite met sociale
Afzondering/zeer gevoelig; mensen merken het echter niet meteen
Begrijpen de zin van het lijden.
Groot verantwoordelijkheidsgevoel; bezorgen anderen het schaamrood.
Harde werkers
Sterk in de vorm
Negatief: doel voorbijschieten.

De Es - zon (zondag)

Hoe edel en nobel
Verhef zich de es
Hoe fijn zijn haar bla’ren
Vol vederen en aderen
hoe kleurig haar bes
Het goud van het licht er
een zonnespel weeft.
Het glanst op de takken
die heffen en pakken
Wat god aan hen geeft.
Zo rank er haar vorm is,
Zo sterk is haar hout.
Van heel haar groots wezen,
Straalt fijnheid. Wij lezen:
”o mens wordt tot goud.”


Het is een groot boom groeit in evenwicht.
Wijde kroon, grijs hout.
Blad is gevederd; de zon schijnt er dwars doorheen
Nodigt uit er onder te liggen, lijkt wel sterrenhemel als omhoog kijkt.
Vreugde, lichtheid en opwekken
Transparant
Takken naar boven maken een u-vorm
Zonnemensen:

Harmonie/evenwicht
Ruimte en licht gevend aan anderen
Alle kwaliteiten in harmonie met elkaar
Dapper in de wereld staan, rustig de toekomst tegemoet gaat.
Christuskwaliteiten.
UIT: eigen aantekeningen ZONNEWAGEN

Lijdenstijd - crisistijd

Lijdenstijd - crisistijd


De lente en het lijdenstijd lopen samen. Dat is een soort tegenstelling! Elk nieuw leven begint met pijn.

In de Kalevala wordt het lijden uitgebeeld in de vertelling van Vainemoinen dat een kantele maakt het vervolgens raakt. In de kantele zijn waterkrachten: het is van de botten van een snoek gemaakt. Het heeft 5 snaren. Omdat hij zijn vreugde zonder zijn instrument niet kan uiten, heeft hij verdriet. Dan komt hij op de klagende treurberk af. Hij vergeet zijn eigen verdriet en daardoor ontstaat er ruimte voor een idee - hij maakt van het hout van de berk een nieuwe kantele, nu met 7 snaren (mineur)

Uit de Kalevala leren wij enerzijds om het leed niet te ontwijken en anderzijds om niet in droefheid weg te zinken. Wij moeten het midden vinden! Hoe? Vragen naar de oorzaak. Waarom leed Christus? Wat is de moderne weg van het lijden?

De dichter Rilke stelt dat wij mensen onze eigen verdriet als een ziek kind moeten wiegen. Je moet er zoveel van gaan houden, zegt hij, dat je God er in vinden.

“Zo groot moet je hulpvaardigheid en je goedheid zijn dat je het verwent dat zware van jou, dat niet kan bestaan zonder jou, dat het afhankelijk van je wordt als een kind. Heb je het eenmaal zover gebracht, dan zul je het niet willen dat er iemand komt die het je afpakt.

Lucifer was vanaf het begin verbonden met de mens. Zijn eenzijdige werking veroorzaakt (door toedoen van de mens) de ontstaan van Ahriman. De twee tegenkrachten proberen de mens zijn oorsprong te laten vergeten (dood is dood, wij hebben geen oorsprong en geen toekomst) Daardoor heeft het lijden ook geen zin.

Er zijn 12 Bodisatva’s. Door vele levens heen verwerft een Bodisatva in zijn laatste leven op aarde de Buddhaschap. Het mensheidslijden wordt 600 V.C. door Buddha diepgaand beleefd. Hij komt tot verlichting onder de budhi-boom. Buddha krijgt de opdracht om de mensheid te leiden en zodoende komt zijn leer van liefde en medelijden tot stand. De opdracht moet als mens uitgevoerd worden, zonder hulp van de geestelijke wereld.

Lijden is het gevolg van het vergeten van onze oorsprong. De geestelijke wereld raakt gesloten voor de mensheid. De leer van Buddha helpt de mens om zijn weg terug te vinden.

Wanneer zijn opdracht volbracht is blijft hij met de mensheidsontwikkeling verbonden vanuit de geestelijke wereld. Zijn “nirmanyakana” (etherlijf) verbind zich met de mens Jezus van Nazareth.

Wanneer iemand in de Geestelijke wereld schouwen kan, is het omdat zijn etherlichaam tot daar kunt reiken. Hij blijft in contact met zijn fysieke lichaam maar reikt tot in de Geestelijke wereld en schouwt daar. Bij de moderne mens is een lange oefenweg nodig om het etherlichaam weer hiertoe geschikt te maken, het is al te vast aan het fysieke lichaam gebonden.

Zarathustra brengt de leer van de kosmos, de koninklijken lijn van de Salemo-Jezus.

Twee stromen komen samen in de Christendom.

De voor-aardse daden van Jezus: de ziel van de Nathan-Jezus (onaangeraakt door aardse incarnatie) offert zich 3 maal voor Golgotha al, door zich te verenigen met de Christusgeest (ELOHIM/LOGOS)

Eerste offer in de sterrensfeer Rechtop gaan zintuigen

Tweede offer in de sterrensfeer Spreken 7 vitale organen

Derde offer in de sterrensfeer Denken

Vierde offer in de aardesfeer Ik

Geboorte in de stal (Lucas)

Vlucht naar Egypte (Mattheus)

12-jarige Jezus: de twee stromen komen samen

12-18 jaar: ontdekken van het zwijgen van Bat Kol (stem vanuit Geestelijke wereld)

Omgekeerde Onze Vader

18-24 jaar: ontdekking van de werking van de demonen

24-30 jaar: ontdekking van Lucifer en Ahriman die buiten gesloten worden (Essenen)

30 jaar: gesprek met de moeder (Sophia)

Doop in de Jordaan

30-33 jaar: 40 maanmaanden als Christus op aarde

33 jaar: dood op Golgotha

Christus brengt de opstanding door de dood heen: herinnering dat dood niet dood is. Hyperborea. Het vergeten is al vanaf Lemuria een beetje begonnen. Atlantis. Iedere keer vindt er weer een kleine herhaling van voorgaande tijdperken plaats. Oude India: een kiem van de weg terug te vinden. In het Egyptisch–Galdeische tijdperk wordt deze kiem bevrucht door de kruisdood. Vanaf het gebeuren op Golgotha werken Lucifer en Ahriman samen. Ze kunnen geen uiteindelijke overwinning behalen, maar blijven doorvechten om hun doel te bereiken.

Bron - Voordrachten rond de evangeliën Rudolf Steiner

Aantekeningen cursus Zonnewagen

woensdag 23 februari 2011

Een Driekoningen verhaal van Selma Lagerlöf

De Bron der Wijzen
Een Driekoningen-verhaal van Selma Lagerlöf

In het oude land van Juda ging De Droogte rond, met holle ogen en verbitterd, tussen verschrompelde distels en verdord gras. 't Was in de zomer. De zon scheen op schaduwloze bergruggen, de minste windkoelte dreef dichte wolken kalkstof op uit het witgrauwe veld, de kudden stonden bijeen in de dalen bij de uitgedroogde beken.

De Droogte ging rond en inspecteerde de watervoorraad. Ze dwaalde naar Salomons vijvers en zag zuchtend, dat ze nog een massa water tussen hun rotsige oevers bewaarden. Daarop ging ze naar de beroemde bron van David bij Bethlehem en vond ook daar water. Toen liep ze met slepende tred langs de grote landweg, die van Bethlehem naar Jeruzalem leidt.

Toen ze ongeveer halfweg gekomen was, zag zij de Bron der Wijzen, die daar dicht aan de weg ligt en zij merkte spoedig, dat die bijna uitgedroogd was. De Droogte zette zich op de rand van de put, die uit één grote, uitgeholde steen bestaat, en keek naar beneden in de bron. De blanke waterspiegel, die anders heel dicht bij de opening lag, was nu diep omlaag gezonken en slik en modder van de bodem maakten hem onrein en troebel.

Toen de bron het bruin verbrande gezicht van De Droogte zag afgebeeld op haar doffe waterspiegel, begon zij te golven van angst.

"Ik zou wel eens willen weten, wanneer het met jou gedaan kan zijn," zei De Droogte. "Je zult wel geen waterader kunnen vinden daar in de diepte, die je nieuw leven kan komen brengen. En van regen kan er, Goddank, in de eerste twee, drie maanden nog geen sprake zijn."

"Je kunt gerust wezen," zuchtte de bron, "niemand kan me helpen. Daar zou minstens een bronaar uit het Paradijs voor nodig zijn."

"Dan zal ik je niet verlaten, voor alles voorbij is," zei De Droogte.

Ze zag dat de oude bron haar einde tegemoet ging en nu wilde ze het genoegen hebben haar druppel voor druppel te zien sterven. Ze zette zich behaaglijk op de rand van de put en verheugde zich als zij de bron in de diepte hoorde zuchten. Zij had er ook veel plezier in te zien hoe dorstige reizigers naar de put kwamen, de aker lieten neerdalen en die optrokken met een paar modderige droppels van de bodem.

Zo ging de hele dag voorbij en toen de schemering viel, keek De Droogte weer in de put. Er blonk nog wat water in de diepte. "Ik blijf hier vannacht," riep ze. "Haast je maar niet. Als het zo licht is, dat ik je weer zien kan, ben ik er zeker van, dat het met je gedaan is."

De Droogte ging op het dak over de put zitten, terwijl de hete nacht, die nog akeliger en pijnlijker was dan de dag, neerdaalde over het land van Juda. Honden en jakhalzen huilden zonder ophouden en dorstige koeien en ezels antwoordden hen vanuit hun warme stallen. Toen eindelijk de wind opstak, bracht hij geen koelte, maar was heet en verstikkend, als de hijgende adem van een groot slapend monster.

Maar de sterren lichtten met haar allerliefelijkste glans en een kleine, blinkende maansikkel spreidde haar mooi groenblauw licht over de grijze heuvels. En in dat licht zag De Droogte een karavaan aankomen en de heuvel optrekken, waar de Bron der Wijzen lag.

De Droogte zat op het lage dak te kijken en verheugde zich opnieuw in al de dorst, die naar de bron kwam en daar geen druppel water vinden zou om gelest te worden. Daar kwamen zoveel dieren en kameelleiders aan, dat zij de bron wel hadden kunnen leegdrinken, al was die ook helemaal vol geweest. Plotseling kreeg zij de indruk, dat er iets wonderlijks, iets spookachtigs was aan die karavaan, die daar kwam aanzetten in de nacht.

Alle kamelen kwamen eerst te voorschijn op een heuvel, die scherp tegen de horizon afstak; het was alsof zij uit de hemel kwamen. Zij schenen ook groter dan gewone kamelen en droegen al te gemakkelijk de reusachtige lasten waarmee zij beladen waren.

Maar toch kon ze niets anders denken dan dat het werkelijkheid was. Zij zag ze immers heel duidelijk. Ze kon zelfs ook zien, dat de eerste drie dieren dromedarissen waren met grauw glanzend vel en dat ze rijk opgetuigd waren, gezadeld met mooie matten met franje en bereden door schone voorname ruiters.

De hele optocht hield stil bij de bron. De dromedarissen legden zich neer op het veld met drie onwillige, schokkende bewegingen, en hun ruiters stegen af. De pakkamelen bleven staan en naarmate ze dichter bij elkaar kwamen, schenen ze een onafzienbaar bos te vormen van lange halzen en bulten en wonderlijk opeengestapelde pakken.

De drie ruiters kwamen snel op De Droogte toe en begroetten haar door de handen op de borst te leggen. Zij zag, dat zij glanzend witte gewaden droegen en reusachtige tulbanden, waarop bovenaan een helder glinsterende ster bevestigd was, die straalde alsof zij direct van de hemel genomen was.

"Wij komen uit een ver land," zei een van de vreemdelingen, "en wij verzoeken u ons te zeggen of dit werkelijk de Bron der Wijzen is."

"Zo wordt zij vandaag nog genoemd," zei De Droogte, "maar morgen is het geen bron meer. Zij zal vannacht sterven."

"Dat kan ik begrijpen, omdat ik u hier zie," zei de man; "maar is dit niet een van de heilige bronnen, die nooit uitdrogen? En van waar heeft zij haar naam?"

"Ik weet dat ze heilig is," zei De Droogte; "maar wat kan haar dat helpen? De drie wijzen zijn in het Paradijs."

De drie reizigers zagen elkaar aan. "Kent u werkelijk de geschiedenis van de oude bron?" vroegen ze.

"Ik ken de geschiedenis van alle putten en beken en stromen," zei De Droogte trots.

"Doe ons dan het genoegen en vertel ons die," vroegen de vreemdelingen.

En ze zetten zich neer om de oude vijandin van alles wat groeit en luisterden. De Droogte kuchte even en kroop op de rand van de put, als een sagenverteller op zijn hoge stoel en begon haar verhaal:

"In Gabes, in Medië, een stad die aan de grenzen van de woestijn ligt en waar ik mij daarom gaarne ophoud, leefden voor vele jaren drie mannen, die beroemd waren om hun wijsheid. Zij waren heel arm, wat een ongewoon verschijnsel was, want in Gabes werd kennis hoog in ere gehouden en goed betaald. Maar door deze mannen kon dit haast niet anders, want een van hen was buitengewoon oud, de tweede was melaats en de derde was een neger, pikzwart en met dikke lippen. De mensen vonden de eerste al te oud om hun wat te kunnen leren, de tweede ontweken ze uit vrees voor besmetting en naar de derde wilden zij niet luisteren, omdat ze meenden te weten, dat nooit enige wijsheid uit Ethiopië gekomen was.

De drie wijzen sloten zich intussen in hun ongeluk bij elkaar aan. Zij bedelden overdag bij dezelfde tempelpoort en sliepen 's nachts op hetzelfde dak. Op die wijze hadden zij tenminste gelegenheid zich de tijd te korten door het gezamenlijk onderzoeken van al het wonderbare, dat zij bij dingen en mensen opmerkten.

Op een nacht dat ze, zij aan zij, sliepen op een dak, dat dicht begroeid was met rode bedwelmende papavers, werd de oudste van hen wakker en nauwelijks had hij een blik om zich heen geworpen, of hij wekte de beide anderen.

'Gezegend zij onze armoede, die ons noodzaakt in de open lucht te slapen,' sprak hij tot hen. 'Ontwaakt en heft uw ogen op naar de hemel.'"

"Nu," zei De Droogte met een wat zachter stem, "dit was een nacht, die niemand, die hem gezien heeft, ooit kan vergeten. Het heelal was zo licht, dat de hemel, die meestal op een vast gewelf gelijkt, diep en doorschijnend en vol golven scheen als een zee. Het licht stroomde er heen en weer en men zag de sterren drijven op ongelijke diepten, sommige midden in de lichtgolven, andere op hun oppervlakte.

Maar zo ver mogelijk en zo hoog mogelijk zagen de drie mannen een zwakke duisternis en dat duistere vloog door de ruimte als een bal en kwam al dichter bij en naarmate de bal naderde, begon hij te lichten. Maar hij lichtte zoals rozen - God late ze alle verdorren wanneer ze pas uit de knop komen. Hij werd al groter en het donkere hulsel er om heen sprong langzamerhand en het licht barstte naar buiten in vier heldere bladeren aan de kanten. Eindelijk, toen hij zo ver naar beneden was gekomen als de dichtstbijzijnde ster, hield hij stil. Toen bogen de donkere stukken geheel opzij en er wikkelde zich het ene blad na het andere los van een prachtig stralend rozenkleurig licht, tot hij eindelijk geheel klaar was en straalde als de schoonste onder de sterren.

Toen de arme mannen dat zagen, zei hun wijsheid hun, dat op dit uur op aarde een machtige Koning geboren werd, een wiens macht die van Cyrus en Alexander te boven zou gaan. En ze zeiden tot elkaar: 'Laat ons naar de vader en de moeder van de Pasgeborene gaan en hun zeggen wat we zoeven gezien hebben. Misschien dat ze ons dan belonen met een zak munten of met een gouden armband.'

Ze namen hun lange wandelstaven op en begaven zich op weg. Ze gingen de stad door en de stadspoort uit. Maar daar waren ze een ogenblik in de war, want nu breidde zich voor hen uit de grote droge, lieflijke woestijn, die de mensen verafschuwen. Toen zagen ze, hoe de nieuwe ster een smalle streep licht over het woestijnzand wierp en zij gingen getroost voort met de ster als wegwijzer.

Zij gingen de hele nacht voort over de witte zandvlakte en onder de hele tocht spraken ze over de jonge pasgeboren Koning, die ze zouden vinden, slapend in een wieg en spelend met edelgesteenten. Zij verkortten de uren van de nacht door er over te spreken, hoe zij tot zijn vader, de koning, zouden gaan en tot zijn moeder, de koningin, en hun zeggen, dat de hemel hun zoon kracht en macht en schoonheid en geluk voorspelde, groter dan die van Salomo.

Ze verhieven er zich op, dat God hen geroepen had om de ster te zien. Zij zeiden, dat de ouders van de jonggeborene hen niet met minder dan twintig zakken goud konden belonen. Misschien zouden zij zelfs wel zoveel geven, dat zij de pijn van de armoede niet meer behoefden te dragen."

"Ik lag op de loer in de woestijn als een leeuw," zei De Droogte, "en wilde me op deze reizigers werpen met alle ellende van de dood, maar ze ontkwamen mij. De ster leidde hen de hele nacht en tegen de morgen, toen het licht werd en de andere sterren verbleekten, bleef deze hardnekkig staan en lichtte over de woestijn, tot ze hen geleid had naar een oase, waar zij een bron en vruchtdragende bomen vonden. Daar rustten zij de gehele dag en eerst tegen de nacht, toen ze het sterrenlicht over het woestijnzand zagen, gingen zij verder."

"Voor een mens," ging De Droogte voort, "was het een heerlijke wandeling. De ster leidde hen zo, dat ze honger noch dorst behoefden te lijden. Zij bracht hen voorbij de scherpe distels. Zij ontweken het diepe losse stuifzand, zij ontweken de scherpe zonneschijn en de hete woestijnstorm. De drie wijzen zeiden aanhoudend tegen elkaar: 'God beschermt ons en zegent onze gang; wij zijn Zijn gezanten.'"

"Maar zo langzamerhand kreeg ik toch macht over hen," ging De Droogte voort. "Het hart van die sterrenreizigers veranderde in een woestijn, even droog als die waar ze doortrokken. Zij werden vol onvruchtbare trots en verwoestende gierigheid. 'Wij zijn Godsgezanten,' herhaalden de drie Wijzen. 'De vader van de pasgeboren Koning beloont ons niet te hoog, als hij ons een karavaan schenkt, beladen met goud.' Eindelijk leidde een ster hen over de beroemde Jordaan en de heuvels van Jeruzalem op. En op een nacht bleef die staan boven de stad Bethlehem, die tussen de groene olijven op een heuvel lag te schitteren.

De drie Wijzen zagen rond naar een paleis en vestingtorens en muren en al zulke dingen, die bij een koningsstad horen; maar zij zagen niets. En wat erger was, het sterrenlicht leidde hen niet eens de stad in, maar bleef staan bij een grot aan de kant van de weg. Daar gleed het zachte licht naar binnen door een opening en toonde de drie wandelaars een kindje, dat op moeders schoot rustig lag te slapen.

Maar hoewel nu de drie Wijzen zagen, dat het sterrenlicht het hoofdje van het kind omstraalde als een kroon, bleven zij buiten de grot staan. Zij gingen niet naar binnen om de kleine eer en een koninkrijk te voorspellen. Zij wendden zich af zonder hun tegenwoordigheid te verraden, en zij vluchtten van het kind weg en liepen terug naar de heuvel.

'Zijn wij uitgegaan naar bedelaars, die even arm zijn als wij?' zeiden ze. 'Heeft God ons hierheen geleid, opdat wij met Hem zouden spotten, en eer en aanzien voorspellen aan de zoon van een schaapherder? Dat kind brengt het nooit verder dan dat hij zijn kudde hoeden zal hier in het dal.'"

De Droogte hield op en knikte bevestigend haar toehoorders toe. "Heb ik geen gelijk?" scheen zij te vragen. "Er is iets, dat droger is dan woestijnzand, maar niets is onvruchtbaarder dan het mensenhart."

"De drie Wijzen hadden niet lang gelopen, toen het hun voorkwam, dat zij verdwaald waren en de ster niet goed gevolgd hadden," ging De Droogte voort. "En zij zagen omhoog om de ster te vinden en de rechte weg. Maar toen was de ster, die zij heel uit het oosten gevolgd hadden, van de heuvel verdwenen." De drie vreemdelingen maakten een heftige beweging en op hun gezichten lag een uitdrukking van diepe smart.

"Wat nu gebeurde," ging de spreekster voort, "is van het standpunt van een mens uit gezien, misschien gelukkig. Dit is zeker, dat de drie mannen, toen zij de ster niet meer zagen, begrepen dat zij tegen God gezondigd hadden. En hun geschiedde," vertelde De Droogte bevend verder, "zoals het veld in de herfst, als de sterke regens beginnen. Zij beefden van schrik als voor donder en bliksem, hun ziel werd week en ootmoed ontsproot in hun hart als groen gras. Drie dagen en drie nachten dwaalden zij door het land om het kind te vinden, dat zij moesten aanbidden. Maar de ster vertoonde zich niet aan hen. Zij verdwaalden steeds verder en voelden de grootste smart en wanhoop. In de derde nacht kwamen zij aan deze bron om te drinken. En toen had God hun de zonde vergeven, zodat, toen ze zich over het water bogen, zij daar in de diepte het spiegelbeeld zagen van de ster, die hen uit het oosten hierheen geleid had.

En onmiddellijk zagen zij die ook aan de hemel en zij leidde hen opnieuw naar de grot in Bethlehem. En zij knielden voor het kind en zeiden: 'Wij brengen U gouden schalen met wierook en kostbare kruiden. U zult de grootste koning worden, die op aarde geleefd heeft, van haar schepping af tot haar ondergang toe.' Toen legde het kind zijn hand op hun gebogen hoofden, en toen zij opgestaan waren, had het hun geschenken gegeven groter dan een koning ze geven kon. Want de oude bedelaar was jong geworden, de melaatse was gezond. En men zegt, dat zij zo heerlijk waren om aan te zien, dat zij heentrokken en koning werden - ieder in zijn eigen land."

De Droogte hield op met vertellen en de drie vreemdelingen prezen haar: "U hebt goed verteld," zeiden zij. "Maar het verwondert mij," zei de ene, "dat de drie Wijzen niets voor de bron deden, die hun de ster toonde. Zouden ze zulk een weldaad geheel vergeten?"

"Moet zulk een bron niet altijd blijven bestaan?" zei de tweede vreemdeling, "om de mensen te herinneren, dat het geluk, dat verloren wordt op de bergen van de hoogmoed, teruggevonden kan worden in het dal van de nederigheid?"

"Zijn de overledenen dan erger dan de levenden?" zei de derde. "Sterft de dankbaarheid bij hen, die leven in het Paradijs?"

Maar toen zij dit zeiden, sprong De Droogte op met een kreet. Zij had de vreemdelingen herkend, ze begreep wie die reizigers waren. En zij vluchtte als een razende om niet behoeven te zien hoe de drie Wijzen hun dienaren riepen en hun kamelen naar de bron leidden, allen beladen met waterzakken, en de arme, stervende bron vulden met water, dat zij uit het Paradijs gehaald hadden.

woensdag 9 februari 2011

Adventsverhalen

Advent in verhalen

De Sterrendaalders is een sprookje van de gebroeders Grimm, zeer van toepassing op deze (advents)tijd:

Er was eens een klein meisje. Haar vader en moeder waren gestorven en zij was zo arm dat zij geen kamertje meer had om in te wonen en geen bed meer had om in te slapen, en tenslotte helemaal niets meer, behalve de kleren aan haar lijf en een stukje brood in haar hand dat iemand met een medelijdend hart haar had gegeven.
Maar zij was vroom en goed en omdat zij zo alleen op de wereld was trok zij -vertouwend op de goede God - het veld in. Daar ontmoette zij een arme man die zei: "Ach, geef mij iets te eten, ik heb zo'n honger". Zij gaf hem het hele stukje brood en zei: "Moge God het zegenen", en ging verder.

Toen kwam er een kind dat liep te jammeren en zei: "Ik heb het zo koud op mijn hoofd, geef mij iets waarmee ik het kan bedekken". Het meisje zette haar muts af en gaf dit aan het kind. Toen zij nog een tijdje gelopen had, kwam er weer een kind, en dit kind had geen borstrokje aan en had het koud. Toen gaf zij het kind het hare; en nog een eind verder vroeg er een om een rokje en dat gaf zij toen ook weg.

Eindelijk kwam ze in een bos, het was al donker. Toen kwam er nog een en die vroeg om een hemdje en het vrome meisje dacht: De nacht is donker, niemand die het ziet, je kunt je hemd best weggeven, en zij trok het uit en gaf het weg.

Terwijl zij daar zo stond en helemaal niets meer had, vielen er opeens de sterren uit de hemel en dat waren louter klinkende zilveren daalders en hoewel zij juist haar hemdje had weggegeven had zij nu een nieuw hemdje aan en dat was van het aller-fijnste linnen.

Daarin vergaarde zij de daalders en was voor haar hele leven rijk.


















Verhaal om te vertellen bij de viering van het Adventsfeest met de oudere kinderen
Lierspel bij binnenkomst: Stil nu


Over Sterren



















EVA'S DROOM

Toen Adam en Eva van de verboden vrucht hadden gegeten, waren zij op Gods bevel uit het Paradijs verdreven.

De engel Gabriel had met zijn vlammend zwaard de poorten achterhen ge¬sloten en nu stonden ze eenzaam en verlaten - in een onbekende wereld. De roofdieren, die hen eens zo vertrouwd waren geweest, loerden hier op hen met bloeddorstige blikken. De gure wind blies om hen heen. Ze voelden koude en angst, want het werd nacht.

Toen namen Adam en Eva elkaar bij de hand en zochten tastend hun weg naar een veilige plaats, waar geen roofdieren hen in de slaap konden overvallen.

Eindelijk vonden zij een grot en daarin bleven zij.

Zij waren heel treurig, want ze hadden het gevoel, of het die nacht nooit meer dag zou worden. Zij dachten dat God hen voor altijd verlaten had. Eva voelde alle verdriet dubbel, want het was toch haar schuld. Doodmoe van alle ellende viel ze eindelijk in slaap.

Lierspel: Donker is de Aarde

Ze droomde, dat de engel Gabriel opnieuw voor haar stond. Hoog opge¬richt, maar nu zonder vlammend zwaard, stond de engel voor haar en sprak: "Eva, God heeft jullie niet' verlaten. Ook heeft hij het berouw over je zonde gezien- en daarom mag ik je nu de weg wijzen, die je eens terug zal voeren ~aar het paradijs. Zie Eva, hier reik ik je het verbo¬den vrucht, omdat ze op Gods bevel mee te dragen op het pad, dat wij nu zullen gaan."

En de vrucht, waarvan Adam en zij hadden geproefd tegen Gods wil in", legde de engel ongeschonden in haar handen.

"Volg mij," sprak hij met een stem, waarin strengheid en mildheid klon¬ken. "Zorg ervoor, dat de vrucht, die God je nu heeft toevertrouwd, ongeschonden blijft op de weg die wij zullen gaan."

Eva volgde de engel over een smal pad. Langs steile rotswanden liepen ze en aan hun rechterzijde gaapte een diepe afgrond.

Toen ze op een plek kwamen, waar een smalle trap was uitgehouwen, daalden ze die af.

Eva zag ontelbare treden voor z1ch, die zo ver gingen, dat ze het ein¬de van de trap niet kon onderscheiden.

Lierspel: Als door fijne sterrenvlokken

Ze daalde de trap af en terwijl ze daalde, zag ze beelden voor zich uitgebreid, die steeds wisselden. Het waren de beelden van het wereld¬gebeuren, die zij zag. Maar hoe dieper zij kwam, hoe lelijker die beel¬den werden en hoe zwaarder ook da vrucht woog die in haar hand en lag. Zij zag de mensen zich vermenigvuldigen. Maar steeds bozer werden zij tegen elkaar en ze zag hoe oorlogen, honger en ellende in de wereld kwamen. Hoe ziekten en nood heersten onder de mensen. Maar het ergste wat ze zag, was, dat mensen zich steeds verder van God gingen af¬keren en steeds meer de hemel vergaten, waaruit zij stamden. Toen riep Eva in wanhoop uit: "Engel Gabriel laat mij niet verder gaan, laat mij terugkeren! De vrucht in mijn handen wordt z6 zwaar; dat ik haar niet langer kan dragen. Is het mijn schuld, dat de wereld zo slecht wordt?" De engel keek om en sprak op ernstige toon! "Eva je moet volhouden, want we zijn bijna in de diepste diepte en daar mag je de vrucht geven aan degene voor wie God haar heeft bestemd.

Lierspel: Er komt een schip gevaren

Moeizaam daalde Eva nu verder. Ze lette niet meer op de beelden die ze voor zich zag, maar keek

slechts naar de vrucht, die zij droeg en die maar steeds zwaarder woog. Toen werd het volkomen duister om haar heen en ze voelde dat de trap ten einde was en ze nu over de vlakke grond liep.

De vrucht was zo zwaar geworden, dat ze grote moeite had haar niet te laten vallen.

Daar klonk de stem van de engel Gabriel juichend als vele bazuinen, die Gods heerlijkheid willen verkondigen en hij sprak: “Zie Eva”, “in de diepste afgrond is Gods' heerlijkheid nabij! “


Het werd licht om Eva en in dit licht zag zij een jonge vrouw staan, stralend, lief en schoon.









Lierspel: The Angel Gabriel

Voor haar trad de engel Gabriel en Eva zag, dat hij een tak met witte lelies in de hand hield, in plaats van hat vlammende zwaard. Jubelend klonk zijn stem nu terwijl hij sprak: "Gegroet Maria, begenadigde onder de vrouwen. Vrees niet, want u hebt genade gevonden in God. U zult bevrucht worden en een zoon baren en zult zijn naam heten Jezus. Deze zal groot zijn en de zoon des allerhoogste genaamd worden. En God de

Heer zal hem de troon van zijn Heerlijkheid geven.”

Toen knielde Eva voor Maria neer en gaf haar de vrucht, die zij had moeten meedragen en die onder het toehoren van de engelboodschap steeds lichter in haar hand en was gaan wegen.

Zij voelde nauwelijks nog de vrucht, toen zij die aan Maria gaf. En deze vrucht werd in Maria de vervulling van Gods Heerlijkheid.

Eva stond op en zag de engel voor zich staan, die sprak:

Dit nu Eva, is Gods belofte, want zijn eigen zoon zal aan de mensen de weg terug wijzen naar het paradijs."

Lierspel: Het daget in het Oosten

Eva ontwaakte uit haar diepe slaap.

Zij wist eerst niet of zij waakte of droomde en waar zij zich bevond. Maar toen zij om zich heen de donkere grot zag en door de opening de zon zag verrijzen voor de nieuwe dag, wist ze weer, dat ze met Adam alleen stond in een onbekende wereld.

Maar ze was niet wanhopig meer, omdat ze begreep, dat God hen niet had verlaten en dat er eens, in de verre toekomst een tijd zou komen, dat Gods eigen zoon de weg terug zou wijzen naar het paradijs. Nu kon ze aan Adam haar schone droom vertellen en hem ook troosten, zodat zij" samen het leven in de onbekende wereld beter zouden kunnen dragen.

Lierspel wanneer kinderen naar buiten gaan: Stil nu


vrijdag 21 januari 2011

Verhaal

Nikola de barmhartige: Sint Nicolaas in Rusland

Sint Nicolaas is ongetwijfeld de meest populaire heilige der Christenheid. De Griekse bisschop van een kleine stad in Lycië (KleinAzië) wordt vereerd zowel in het Orthodoxe Oosten, waar hij thuis hoort, als in het Katholieke en Protestantse Westen. In de Protestantse landen is Sint Nicolaas zowat de enige heilige wiens naam voortleeft, zij het alleen bij de kinderen én zoals in Nederland met een lichte verbastering van zijn naam. Doch wellicht nergens in de wereld is de verering van Sint Nicolaas zó groot als in Rusland, waar hij door het volk Nikóla en soms Mikóla genoemd wordt.

De Russische Nikóla verschilt zowel wat zijn uiterlijk als wat zijn wezen betreft in sterke mate van de Sint Nicolaas, die hier te lande bekend is. Nikóla is géén bisschop in vol ornaat, met een mijter op zijn hoofd en een kromstaf in zijn hand, gezeten op een schimmel, gevolgd door zijn zwarte knecht Pieter. Nikóla rijdt niet over daken — een beeld, dat Russische kinderen zeer onwaarschijnlijk zou voorkomen — om door de schoorsteen geschenken te werpen. Neen, Nikóla is een oude man, gekleed als een gewone Russische boer, die door het onmetelijke Rusland zwerft. Met een rugzak over zijn schouders en een stevige stok in zijn hand, zoals het een echte zwerver of landloper betaamt, trekt hij door het land; hij overnacht bij arme mensen; hij brengt hulp, waar zijn hulp nodig is, maar hij doet het onopvallend. Hij is door en door menselijk, een vriendelijke oude man, die het leven met al zijn moeilijkheden en lasten goed kent, die ook de zwakheden der mensen kent en van de mens geen onmogelijke dingen verlangt.



Wanneer u in nood verkeert, wendt u gerust tot Nikóla! Dat doet de Rus dan ook. Hij zet zijn innig geliefde heilige de zaak in eenvoudige en onopgesmukte woorden uiteen, hij spreekt hem aan op dezelfde wijze als hij een vertrouwde vriend zou aanspreken, aan wie je alles openhartig vertellen kunt, zonder enige opsmuk. Trouwens, Nikóla weet toch alles; door de dingen mooier te willen voorstellen dan zij in werkelijkheid zijn zoudt ge u alleen maar belachelijk maken.



De Russen noemen hem „Nikola de Barmhartige". Nikola zwerft soms samen met Sint Elias, de profeet van het Oude Testament. Elias is streng (hij wordt dan ook Elias de Gestrenge genoemd), onvermurwbaar, veeleisend. Hij verlangt van de mensen, dat zij' zich stipt aan alle voorschriften) van de Kerk houden. Bij de minste overtreding is hij klaar om te straffen. Dan zendt hij onweer, slagregen, hagel en storm over de akkers der arme zondaars, vernietigt hij de oogst. Nikola de Barmhartige weet echter nu en dan Elias de Gestrenge bijtijds tot bedaren te brengen, het onheil af te wenden, de berouwvolle zondaars te beschermen. Nikola weet, hoe hij zijn gestrenge vriend, Elias, zacht kan stemmen. Kan Nikola zijn doel niet op deze wijze bereiken, dan gebruikt hij een enkele keer een slimmigheid: hij is immers door en door menselijk.

Een enkele keer zwerft Nikola door het land met Christus samen. Er bestaan in hun naïveteit en eenvoud ontroerende volksverhalen over die tochten en de gesprekken, die Nikola en Christus voeren.



Voor Nikola zijn alle mensen gelijk. Hij is bereid iedereen te helpen, ook de heiden of de Mohammedaan. Hij komt voor de troon van God op voor alle landen, alle volken. Het meest is hij echter, volgens de Russische volksopvatting, op Rusland gesteld. Nikola voelt zich zelf een echte Rus en daarbij een Rus uit het volk. Nu en dan gebeurt het, dat zelfs Nikola verbolgen raakt over de zondigheid van het Russische volk, maar wanneer de overige heiligen hem dan voorstellen, Rusland zwaar te straffen, dan overwint bij hem de liefde tot die zondige mensen zijn ontevredenheid en hij belet de bestraffing van de schuldigen. Nikola is nu eenmaal de Barmhartige.

De verering van Nikola is in Rusland zó groot, dat hij soms zelfs de plaats van God kan innemen. Toen tijdens de Revolutie de atheïstische propagandisten overal verklaarden, dat er geen God bestaat, kregen zij soms van eenvoudige van geest ten antwoord: „En zelfs als dat waar zou zijn, wat dan nog? Er is toch nog steeds Nikola!



De Russen hebben met hun geloof en onbeperkt vertrouwen in Nikola ook hun Mohammedaanse buren aangestoken. Het gebeurt dan ook vaak, dat de Tataren de hulp van Nikola inroepen, kaarsen voor zijn beeld plaatsen



Overal in de wereld bestaan veel legenden over Sint Nicolaas, doch hun aantal is nergens zo groot als in Rusland, waar, volgens het spreekwoord, elke boerenvrouw een eigen legende over Nikola vertellen kan. Nikola is bovendien een integrerend bestanddeel van de Russische folklore geworden. Rusland is wellicht het enige land, waar een cyclus van sprookjes bestaat, die om Nikola heen gegroepeerd zijn. Vóór de Revolutie vormden verhalen over Nikola een der belangrijkste onderdelen van de literatuur voor het volk.



De volksliteratuur over Nikola was gedeeltelijk zuiver Russisch, gedeeltelijk echter van Byzantijnse origine. De Byzantijnse verhalen over Nikola zijn in Rusland of rechtstreeks uit Griekenland gekomen of via de Slavische Balkanlanden. De meeste Byzantijnse verhalen en legenden zijn in de loop der eeuwen volkomen gerussificeerd; er zijn echter ook verhalen, wier Byzantijnse origine nog duidelijk herkenbaar is. Doch ook in de laatste is het Russische element zeer sterk.

Er is in geheel Rusland nauwelijks een tweede persoon te vinden, die de Russische volksverhalen, legenden, sagen, overleveringen, spreekwoorden, enz. zo door en door kent als Rémizov. Niemand kent ook zo goed de eigenaardige taal, waarin die volksverhalen gegoten zijn. In een vertaling gaat de eigenaardige geur van die taal verloren, maar wij hebben getracht zo veel mogelijk er van te behouden. De algemene geest dier legenden en verhalen is ook in een vertaling goed aan te voelen.Remizov heeft zich veel met de verhalen over Sint Nicolaas bezig gehouden. U vindt de resultaten van dat werk in zijn boeken: „Drie Sikkels" (twee delen), „Zwenigorod", „Het Beeld van Nicolaas de Wonderdoener" e.a. Naast de zuiver Russische volksverhalen heeft hij ook de Byzantijnse legenden bewerkt, waarbij hij ze meestal in onze tijd plaatst, zonder tegelijkertijd de band met Middeleeuws Byzantium te verbreken, waardoor een verhaaltrant ontstaat, die nu en dan bizar aandoet, maar die de geest van die volksverhalen goed weergeeft.

Dr. Boris Raptschinkij

Dit artikel is in zijn geheel overgenomen uit het boek "Nikola de Barmhartige" van A. Rezimov: Russische Nicolaaslegenden. Uitgeverij Vrij Geestesleven, Zeist, 1986. ISBN: 90-6038-237-4


Voor knutsels, recepten en achtergrond informatie over dit feest, ga naar
http://www.zonnejaar.nl/
en
http://www.doehoek.nl/

donderdag 20 januari 2011

Het wichtelmannetje

HET WICHTELMANNETJE

De maanden november en december zijn maanden van gezelligheid, een tijd van omhullen en omhuld worden. Buiten koud en donker, binnen knus en gezellig. Een manier om het gehele gezin bij het omhullen te
betrekken is het wichtelen. Het wichtelmannetje is een kabouter die de mensen verrast met kleine attenties. Het zijn geen grote dingen, maar een versierde noot, een opgemaakt bed, een bloem op tafel. Kleine doordeweekse verrassingen. Op Sint Maartensdag (11 november) worden lootjes getrokken (het begin van de lichttijd ofwel grote Adventstijd). Tot Kerstmis ben je het geheimzinnige, onzichtbare wichtelmannetje voor de persoon die je loot. Deze persoon verras je af en toe met een kleine attentie. Zo breng je kleine
vreugdevonkjes aan de ander en zelf word je ook zo nu en dan verrast! Zo spookt het in de adventstijd vrolijk en liefdevol in een wichtelmannetjeshuis.

BIJBLIJVEN 12 oktober 2007
DE VRIJE SCHOOL DEN HAAG

woensdag 19 januari 2011

Adventsviering

De 4 weken van Advent

Elke maandagmorgen is het de bedoeling dat er een aantal herders zingen bij de ingang. Dit om de kinderen te verwelkomen. Het is de bedoeling dat de gang en hal verlicht worden met waxinelichtjes.

Traditioneel was er in iedere klas en in de hal een adventskrans. Iedere week brandt er een kaars meer. Recentelijk werd het moeilijk om deze traditie te handhaven, wegens brandveiligheidsregulaties. Misschien moeten wij naar alternatieven zoeken. Dan maar geen groen, of het groen op een veilige afstand? Ooit had ik een keramiek kaarsenhouder met vier veilige vaste en stevige kaarsenhouders geplaats op een cirkelvormige "vaas"vorm. In de cirkelvormige vaas kan dan water, een oase of zand, zodat de takjes niet uitdrogen. Er zijn ook gewoon kaarsenstandaarden met plaats voor vier kaarsen, in de handel. Op de site van Mama Ilse vond ik het volgende alternatief:














Praktische voorbereiding:
Iedere groep krijgt kaarsjes en goudkarton om zelf sterren te knippen met in het midden een kleine inkeping voor het kaarsje.

De appeltjes, het dennengroen, het blauwe lint en de kaarsen moeten op tijd besteld worden. Het dennengroen moet brandveilig gemaakt worden!

Op de vrijdag voor de viering, na kindertijd moeten voorbereidingen getroffen worden.

- De hal moet opgeruimd en verduisterd worden.

- Het dennengroen moet geknipt worden.

- Waxinelichtjes klaarzetten.

- De Adventskaars in het midden zetten.

- Tafeltje voor de appeltjes klaarzetten met de kaarsjes.

- Adventskransen voor de groepen maken; er is ook een voor in de hal nodig.

Adventstuin

Van dennengroen wordt een spiraalvorm op de grond in de hal gelegd, met in het midden een grote kaars. De spiraalvorm kan aangekleed worden met de laatste herfstbladeren en kristallen. De kaars kan een ‘mantel’ krijgen: een blauw doek met gouden sterren.

In een wijde kring zitten kinderen en volwassenen om de spiraal heen. Aan het begin van de spiraal staat voor ieder kind een kaarsje klaar, gestoken in een appeltje met een goudster. De engel loopt met een aansteekkaars de spiraal in en ontsteekt de kaars in het midden. Dan geeft zij om beurten ieder kind zijn kaarsje. Het kind loopt of rijdt hiermee de spiraal in, al of niet begeleid door de engel, steekt het kaarsje aan in het midden en zoekt op de terugweg een plekje om het kaarsje neer te zetten langs de spiraal.

Gedurende het hele gebeuren klinkt er muziek, bij voorkeur een lier, en wordt er gezongen of geneuried.

Als het laatste kind is geweest, klinkt er muziek en gaat iedereen rustig terug naar de eigen klas.

Voor de oudere kinderen


Er wordt geen spiraal gelegd, maar een grote stervorm met in het midden een kaars.
Opstelling: dennengroen in vijfster
Midden in een tafeltje met blauwe doek en grote brandende kaars

Er klinkt muziek en/of zang, er wordt een stukje verhaal voorgelezen en dan gaat het eerste groepje kinderen een voor een het kaarsje aansteken in het midden, loopt dan terug naar de eigen plaats. Dan weer muziek, stukje verhaal, en het tweede groepje gaat. Zo totdat iedereen geweest is.
Verhaal:  bij voorbeeld Eva’s droom

Verloop van adventsviering
Als iedereen aanwezig is en een (nog niet brandende) kaarsje heeft meegenomen, wordt er lier gespeeld en het eerste kind steekt zijn/haar kaars aan in het midden, zet het op het tafeltje voor zich neer wanneer hij terug loopt. Dat gebeurt onder begeleiding van een leidster, waar nodig.


Wanneer het eerste kind zit, wordt er weer een stukje van het verhaal voorgelezen. Daarna weer liermuziek, terwijl een volgend kind weer zijn of haar kaarsje gaat aansteken. Daarna volgt weer een stukje verhaal en zo volgt het steeds op tot ieder kind een kaars heeft opgestoken. Misschien kan twee kinderen kaarsjes halen voor er overgegaan wordt tot een volgend stukje voorlezen; de voorlezer kan dat zelf aanvoelen; wanneer de kinderen echter onrustig wordt moet het misschien sneller.

Als afsluiting weer een stukje voorlezen en daarna lierspel onderwijl de kinderen naar buiten begeleid worden.

Kerstfeest in de kleuterklas

Kerstfeest in de kleuterklas


Verschenen in de schoolkrant V.S. Oudorp, kerstmis 1999

Auteur: Ellie Bus



Kersttijd in de kleuterschool. Het begint al bij Sint Maarten. Het wordt donkerder en de kinderen worden verwachtingsvol. De lichtjes die oplichten in de duisternis, weerspiegelen zich in de lachende kinderogen. Het appelvrouwtje schenkt haar appels aan de reikende handjes. Zachtjes zingend trekken de kinderen verder.

Een paar dagen later komt Sint Nicolaas in het land en de kleuters raken opgewonden en vrolijk van het op handen zijnde feest. Het feit dat Sint je overal hoort en ziet, bevangt de kinderen met een zekere vrees, maar ook met liefde voor de goedheiligman. Geïnspireerd lopen de kinderen met zakken vol blokken op hun rug door de klas. Kadootjes worden in schoenen gestopt, pepernoten gestrooid. En er wordt vooral veel gezongen.

Maar in deze tijd vol roerigheid en enthousiasme is het plotseling even stil. Er doorkruist iets het pad van Sint: de advent. De adventstuin ligt klaar en ieder kind steekt zijn lichtje aan, aan de grote kaars in het midden van de tuin, terwijl er twee lieren hemelse klanken voortbrengen. Een mooi moment. De lichtjes worden langs het weggetje, gemaakt van groene takjes, neergezet, en als alle kinderen dat hebben gedaan, ontstaat er een spiraal van kleine vlammetjes. De weg waarlangs het Jezuskind samen met Maria de weg naar de aarde kan vinden en waar Jezus kan spelen met de kinderen. Maria ontmoet op haar reis St. Nicolaas en Zwarte Piet, en samen trekken ze verder. Maar Sint wil de kinderen voorbereiden op de komst van Jezus en hij komt vroeger op aarde aan. Zo brengen we Sinterklaas en Kerst in eenzelfde sfeer, waardoor de goedheiligman niet alleen een pakjesbrenger is, maar iemand die bij het stille en verwachtingsvolle van Kerst hoort en ook innerlijke rijkdom brengt

Als Sint weer naar Spanje is, en het buiten donker blijft, hebben we de behoefte het binnen nog gezelliger te maken. De verkleedkleren voor het kerstspelletje worden tevoorschijn gehaald en engelenjurken fladderen door de klas. Als daar ook nog mooie gouden hoofdsterren bijkomen, zijn de kinderen heel gelukkig

Het kerstspelletje wordt geoefend en het beroert de kinderziel op grote diepte. Juist zo'n belangrijke gebeurtenis als een geboorte, die voor de kinderen nog zo kort geleden is, wordt als waarheid innerlijk doorleefd. Ze worden zelf weer geboren, welke rol ze ook vervullen.

Ja, welke rol spreekt het kind het meest aan? De engelen in een rij? Dat zijn ze echt nog zelf. Ze dragen de herinnering nog mee vanuit het voorgeboortelijke. Zachtjes zweven ze door de klas, als heilige, hoogwaardige wezens. Maria en Jozef zijn, is gebonden aan ambacht en verzorging. Het mannelijke en het vrouwelijke element. Jongens en meisjes spelen beide rollen even graag. De herders willen graag in een hoekje een beetje geiten, samen met de lammeren en de schapen. Met guitige blikken volgen ze het spel en neigen tot wilde onderonsjes. Pas als ze moeten slapen omdat de engel Gabriel hen toezingt in hun droom, wordt het stil op de schapenweide. Ze gaan 's morgens vroeg op weg met geschenken. De rollen van de dieren zijn altijd favoriet bij de verlegen kinderen. Ze voelen zich beschermd door de mutsjes met oren voor os, ezel en schapen. Ze hoeven niets te zeggen, ze zijn niet alleen. Het is veilig en warm en evengoed doen ze alles mee, ze zijn erbij.

De kinderen voeren het spel op als een geschenk aan hun ouders, daar leven ze ook een beetje naar toe, maar bovenal is het een geschenk aan henzelf, een bevestiging en waardering voor wie ze zijn. Dikwijls is het moeilijk het spel niet gehaast te laten verlopen, maar juist meer de wat langzame, trage kant te kiezen. Daardoor ontstaat rust. Os, ezel en schapen hebben de neiging snel weg te lopen, maar juist het rustig spelen brengt de sfeer van eerbied. Het is bijna extreem in vergelijking met de buitenwereld, waar alles in flink tempo voorbij sjeest. Maar alleen op deze manier komen ze in het spel. De aandacht die daardoor ontstaat, is als een warme deken in de koude winternacht.

De Kersspelen

CULTUREEL ERFGOED














Afb. van website
http://www.vswonnebald.nl/

Kerstspelen zijn van laat middeleeuwse oorsprong en werden in heel Europa vanaf de 12e eeuw als toneelspel vertoond. De meeste van deze spelen zijn echter verloren gegaan of werden zodanig gewijzigd dat zij niet meer in de oorspronkelijke vorm bewaard zijn.

Een uitzondering hierop vormen de Kerstspelen uit OBERUFER. Oberufer is gelegen op een eiland in de Donau in het Hongaars Oostenrijks grensgebied. De bevolking bestond sinds de 16e eeuw uit voornamelijk Duitse boeren immigranten. Zij spraken een andere taal dan de mensen uit de omgeving en hadden ook een andere cultuur. Zij wensten hun eigen gebruiken en gewoonten te handhaven. Zo voerden zij jaarlijks de zelfde oude spelen op in de kersttijd. Deze traditie wisten zij tot midden in de 19e eeuw voort te zetten. Door het eeuwenlang culturele isolement, gevrijwaard van moderniseringen, zijn deze volkse middeleeuwse spelen uit Oberufer authentiek te noemen.

Karl Julius Schröer, een Duitse onderzoeker van taal en dialecten heeft rond 1860 gelukkig nog voor de industriële revolutie, ook Oberufer veranderde, de spelen kunnen noteren. De oorspronkelijke taal in dichtvorm is zo bewaard gebleven. Een leerling en vriend van Schröer, Rudolf Steiner, heeft de spelen later weer geschikt gemaakt voor opvoering. Helaas is de muziek verloren gegaan, maar speciaal voor deze spelen zijn nieuwe, goed aangepaste, muziek en liederen gecomponeerd door Leopold van der Pals. De tekst is vertaald in het Nederlands door Sanne Bruinier. Het is een goed verstaanbare 'oud boerse' taal, een mengeling van dialecten en herkenbare middeleeuwse taal. In onze tijd goed te volgen, ondersteund door de sprekende beelden van het spel.

- Velen, die ieder jaar weer gaan kijken of meespelen, doen steeds weer opnieuw ontdekkingen in wat verborgen is in de grote eenvoud van deze spelen.



KOMPANY

De groep die de spelen opvoert wordt 'Kompany' genoemd. Dit omdat zij spelen, dat zij de groep boeren uit Oberufer zijn, die optreden voor het "boeren" publiek. De Kompany komt gezamenlijk op en blijft voor het publiek zichtbaar aanwezig tijdens het hele spel. Zij zingen samen hun liederen en gaan in "ommegangen" door en of om het publiek. De spelers treden in hun rol uit de Kompany om de verschillende scènes voor het voetlicht te brengen. Speeltempo, kleding en enscenering zijn er op gericht het karakter van het boerenspel te handhaven. De beeldende vorm van de oude speelwijze is behouden gebleven.



DRIELUIK

De huidige Oberufer spelen bestaan uit een drieluik van spelen welke tegenwoordig meestal afzonderlijk worden opgevoerd:

Het Paradijsspel

Het Kerstspel

Het Driekoningenspel



PARADIJSSPEL

Het Paradijsspel is het eerste van het drieluik, is het verhaal van Adam en Eva.

Adam verschijnt als eerste mens, God schept uit een rib Eva. De verleiding door de Duivel. Het eten van de boom van goed en kwaad. De triomferende Duivel. Een toornige God. De verdrijving uit het paradijs door de Engel.

Er zijn verhalen bekend uit het middenoosten met verwante thema's, ook stammend uit het stroomgebied van Eufraat en Tigris. Tegenwoordig Irak!

Rollen:

Boompjesdrager - Godvader- Adam - Eva - Duivel - Engel

Het is mogelijk een voorstelling te boeken voor een besloten gezelschap.

De duur van het spel is ca.25 minuten.



KERSTSPEL

Het Kerstspel bestaat eigenlijk uit 3 delen

De Annunciatie (Verkondiging / Maria boodschap)

Het Geboortespel

Het Herdersspel

De spelen worden vaak als een eenheid opgevoerd;

Het Kerstspel

De Kompany komt zingend op en 'de Sterrenzanger', de leider van de Kompany, begroet alles en iedereen, probeert ondertussen de Kompany in toom te houden.

Het verhaal volgt verder het evangelie van Lucas; •De annunciatie, de boodschap van de engel aan Maria. Vanwege een volkstelling: de reis naar Bethlehem van de zorgzame Jozef en de hoogzwangere Maria. Het vergeefs zoeken naar een goed onderkomen. Uiteindelijk de stal bij de os en met de ezel. De geboorte, de kribbe. En dan de Herders, die op een mysterieuze wijze te weten komen dat er een bijzondere geboorte heeft plaats gevonden. Zij zijn eenvoudige mensen die leven vanuit het hart en gaan er op uit om dat kind te vinden. De aanbidding waarin grote verwondering en ontroering spreekt. De blijdschap gevolgd door het juichend zingen van de Kompany.

Ook in dit spel wordt veel gezongen door de Kompany tijdens meerdere ommegangen en ook in verschillende scènes zijn prachtige liederen te horen.Aan humor ontbreekt het ook niet.

Rollen:

Sterrenzanger - Engel Gabriel - Jozef - Maria - 3 Waarden - de Herders; Stiechel, Gallus en Witok - De oude Chrispijn - Pianobegeleiding

Het Kerstspel wordt ieder jaar meerdere malen op diverse locaties voor publiek van diverse pluimage zoals:

Scholen,

Verzorgingshuizen

Kloosters

Bejaardenhuizen

DRIEKONINGENSPEL

Het derde spel uit het drieluik is het Driekoningenspel. De geschiedenis van het bezoek van de koningen aan Herodes. Hun zoektocht naar, en aanbidding van het Christuskind.De waanzin waar Herodes aan ten onder gaat, na eerst opdracht te hebben gegeven voor de kindermoord. Het spel beeldt het drama uit waar de mensheid in alle tijden mee te maken heeft. Er worden, net als in de andere twee spelen, oerbeelden zichtbaar en beleefbaar gemaakt. In dit spel zijn tegenstellingen te herkennen zoals goed en kwaad, onbaatzuchtigheid en zelfzucht. Tijdens het spel bevindt zich de 'zwarte' kant van de Kompany op de ene helft van het speelvlak terwijl de 'witte' kant[ het goede, het zuivere, het innerlijke ] aan de andere zijde is. De tegenpolen spiegelen zich. We zien o.a. de willoze volgeling, de letterknecht, de dienstbare en de innerlijke wijze. Uiteindelijk zal het zelfstandig zoekende op de toekomst gerichte denken het belangrijkst blijken.

Artikel overgenomen van de nieuwsbrief van de Vrije School Helmond



Een uittreksel van een deel van het hoofdstuk waar Emile Bock het over de Kerstviering heeft, met namen over de beelden van de Kerstspel.

Hoewel hij het over de groter spelen heeft, namelijk die van de Oberüfer, zijn de meeste beelden ook gebruikt in het kleine spel.

Hij vraagt ons even terug te denken aan onze kinderdagen en de beelden dat wij toen met ons meedroegen. Het is natuurlijk goed mogelijk dat velen van ons in deze tijden géén ervaringen hebben met deze beelden. Maar ook als wij het pas in onze volwassenheid voor het eerst beleven, brengen ze een diepe indruk met zich mee. Van het kind in de kribbe van Bethlehem ging een toverachtige glans uit, het is als een geheimzinnige lichtbron.

Er ontstaat een geordende figuur: de mensheid groepeert zich rond de kribbe. Daar zijn de herders en ook de koningen. Daar zijn Jozef en Maria. Daaromheen doemen ook nog andere gestalten op: hardvochtige herbergiers die het kind geen onderdak willen geven en de goede waard dat Jozef en Maria met zijn lantaarn naar zijn stal brengt. Ook Herodus verschijnt in de spelen. Zo ontstaat een beeld waarin rijk en arm, oud en jong, slecht en goed vertegenwoordigd is. Kortom, de gehele mensheid!

Bock beschrijft verder hoe, boven het aards-menselijke uit, dat zich in alle eenvoud afspeelt, in de hogere gebieden ook iets anders afspeelt. Vanuit verafgelegen gebieden zagen de wijze koningen aan de sterren dat er iets te gebeuren staat. De herders, met hun droomomhulde zielen, schouwen in de donkere nacht wat zich in het bovenaardse gebied afspeelt. Zij zien de openbaring van de geesteszon, in al zijn gloria verschijnen. Om dat licht heen, scharen zich de hemelse leerscharen. Het Christuswezen neemt zijn intrek in de aardse wereld.

Daardoor kan de vrede konen voor hen die van goede wil zijn
Niet alleen de magische verwachting van onze kinderjaren, maar ook de beleving van de vrede is moeilijk te herwinnen in onze onrustige tijden. De heilige onrust, de onrust van de stille verwachting, moet bezield zijn door de hoop en de vervulling, wil het vruchtbaar zijn.
Bock geeft aan dat wij de heilige onrust en daardoorheen de heilige rust, die de voorwaarde is tot het geheim van de vrede, weer terug zouden kunnen winnen indien wij ons er in zouden oefenen. De adventsweken kunnen ons hierbij helpen. Wij moeten een zintuig aankweken voor wat bezig is ten onder te gaan zodat wij kunnen herkennen wat aan het opkomen is.
Achter de zichtbare, zintuiglijke wereld, schuilt de etherische wereld. Diep in de aarde zijn de etherkrachten actief in de midwinter. Uiterlijk schijn alles dood te zijn, maar het leven, dat de aarde bevrucht, is werkzaam. Met de sterrenkrachten zaait de hemel het nieuwe leven in de schoot van de aarde. De adventsweken zijn de tijd waarin Moeder Aarde ontvangt. En met Kerstmis wordt de aarde tot Maria en baart haar kind. Diep in het binnenste van de aarde is door de sterren een kiem van licht gewekt. Het binnenste van de aarde wordt een kribbe waarin een kind straalt. Ook deze kribbe vormt een geordend beeld. Zo als Jozef en Maria, herders en koningen en al de andere figuren om de kribbe in Bethlehem staan, zo staan om de aarde de sterrenbeelden. De beelden om de kribbe spiegelen kennelijk meer dan op de eerste oogopslag zichtbaar wordt. Hetzelfde beeld is herkenbaar in het natuurgebeuren en ook op kosmische vlak. Ook in ieder menselijke ziel speelt deze eenvoudige maar tegelijkertijd hoogverheven verhaal zich af.

Diepe concentratie, rust en devotie vormt een vereiste voor de mens die een innerlijke weg wil gaan In de kribbe van zijn diepste innerlijk, kan elke mens “Maria” worden en het eigenlijke kerstgeschenk ontvangen. Wat de mensen elkaar gewoonlijk geven met Kerstmis leidt maar al te gemakkelijk de aandacht af van de eigenlijke gaven van de Kerstnacht, die uit de etherische wereld na ons toestromen door de bijzondere geaardheid van de winterse natuur. Voor de mens in onze tijd is het mogelijk om, als wij dat zouden willen, de weg te vinden waardoor wij het christendom weer in kosmische zin leren opvatten.


Over de Kerstspelen

Verschenenen in de schoolkrant van de V.S. Oudorp, Kerstmis 1996
Auteur: P.C. Veltman (overgenomen uit het Maandbericht van de Vrije School uit Hilversum)

De Kerstspelen, zoals die ieder jaar in onze school en in andere Vrije Scholen, in opleidingsinstituten, kerken en op andere plaatsen gespeeld worden, zijn ontdekt door Rudolf Steiners leermeester in de Duitse taal- en letterkunde, professor Schröer. Schröer meende dat hij iets zeer bijzonders ontdekt had, gaf de tekst uit en schreef er een kostelijk boekje over. Sindsdien zijn er in Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk zeer veel lekenspelen gevonden, veel meer dan Schröer er in zijn tijd kende. De literaire wetenschap heeft hem in het gelijk gesteld: de spelen van Oberufer zijn verreweg de mooiste! Rudolf Steiners verdienste is zeker, dat hij deze Kerstspelen behoedde voor bijzetting van de filologische wetenschap.

Ondanks bepaalde aanwijzingen, waarover later, zijn het schilderachtige beeldkarakter en de natuurlijke eenvoud springlevend gebleven door de opvoeringen. In Schröer tijd werden de Kerstspelen in Oberufer en omgeving opgevoerd vanaf de eerste Adventszondag tot en met Driekoningen. Eerst werd het Kerstspel gespeeld, daarna het paradijsspel en vervolgens een klucht. Het Kerstspel bestond uit drie gedeelten: Jozefs tocht met Maria naar Bethlehem en de Blijde Geboorte, het Herdersspel en het Driekoningenspel. Schröer geeft een levendige beschrijving hoe de spelerstroep onder aanvoering van de "meesterzanger", die Kerstboom en ster droeg, op de grote dag uit het huis van de leermeester (regisseur) te voorschijn kwam.

Lang niet ieder jaar was het mogelijk geschikte spelers te vinden, zodat de verwachtingen steeds hoog gespannen waren. Er bestond een vaste volgorde en ook was er een vast aantal dubbelrollen.

De vrouwenrol werd door een boerenjongen gespeeld, aangezien vrouwspersonen niet op de planken mochten verschijnen. Achter de meester-zanger liep de Engel Gabriel, die in alle spelen optrad. Daarna kwamen Jozef en Maria, die ook de Eva speelde. Vervolgens verschenen de drie koningen: voorop de rode koning Melchior, die steeds ook voor God-vader in het Paradijsspel speelde, dan de blauwe Balthazar. Ten slotte Casper de Morenkoning. Hij had een zwarte lap voor het gezicht die snel verwijderd kon worden wanneer hij voor Adam moest spelen. Dan volgde de zwartbaardige Koning Herodes, die ook de overspelige schoenlapper in de Carnavalsklucht moest voorstellen. Vervolgens kwam de duivel, geheel in het zwart met horentjes en een staart. In de hand hield hij een koehoorn, waarop hij lustig toeterde. Achter hem liepen de Hogepriester en Schriftgeleerden. Vervolgens kwam de Hoofdman van Herodes. Deze moest een knappe kerel zijn, want in de klucht moest hij de even fraaie als ontrouwe kleermakersvrouw voorstellen. Maar hij had ook nog andere nevenfuncties. Volgens traditie moest hij de ster dragen en naar voren treden, wanneer de Kerstspelers een concurrerende spelerstroep van een ander dorp ontmoetten.

Men trok ook naar de naburige dorpen om te spelen. Dan ontspon zich een wedstrijd tussen de twee hoofdmannen, wie de meeste vragen van de ander kon beantwoorden. De winnaar mocht dan met zijn troep in het dorp spelen, de verliezer trok af met zijn schare. Achter de hoofdman kwam de lakei, de page en de soldaten die ook de rollen van waarden en geburen vervullen. Geheel achteraan kwamen de herders: de groene Gallus, de blauwe Witok, de rode Stichl, alsmede de ruige, stokoude Crispijn, zo dik in het bont dat hij wel een kreupele beer leek.

Wanneer de spelers zich gereed maakten, liep de duivel naar buiten. Luid toeterend nodigde hij ieder uit naar de spelen te komen; zelfs spring hij op voorbij rijdende wagens, maakte ieder aan het schrikken en bracht het dorp in rep en roer. Spoedig vulden de banken in de herberg zich met toehoorders. Men zat aan drie kanten om de open toneelruimte heen, de vierde kant was afgesloten met een gordijn, waarachter de spelers zich konden verkleden. Daarna kon het spel beginnen.

De buitengewoon belangrijke rol van de Duivel in de spelen verdient alle aandacht. Wat heeft dit vreeswekkende personage niet allemaal te doen! Weliswaar slaat hij Adam en Eva in de boeien en zet Herodes aan tot de afschuwelijke kindermoord, maar ook bewaart hij met zijn knuppel de orde in de zaal, zet tronen en stoelen neer, stoft ze keurig af, schuift ze weer weg, nodigt de spelers uit om te staan, laat hen weer zitten, geeft zwaard en mandaat aan, haalt Adams jutezak weg, maakt grappen, kortom hij is behalve duivel ook potsenmaker en vooral toneelknecht.

In deze duivelsrol ligt een even belangrijk kunstzinnig moment als een diepzinnige achtergrond filosofie. Het volmaakt-boze kan op het toneel eigenlijk niet worden uitgebeeld, het is alleen dragelijk door humor, waardoor - en vooral voor kinderen - ook ontspanning mogelijk wordt. Maar al is een geheel serieuze en onafhankelijke duivel onverdraaglijk, hij is ook onmogelijk en ondenkbaar in het licht van Gods Almacht. Hij moet dan ook een taak in het goddelijke wereld-plan hebben: de duivel is een dienaar Gods, die weliswaar steeds het boze wil, maar desondanks de goede gang van zaken bevordert; een diepe gedachte over het boze, die onder andere zeer duidelijk in Goethes Faust te vinden is. De duistere duivelsrol geeft bovendien de lichtende figuren extra reliëf.

De engel mag steeds de proloog en de epiloog spreken, dus: in eenvoudige woorden aankondigen wat men te zien zal krijgen en na afloop als echte lekenspelen verontschuldigingen aanbieden voor datgene wat men gezien heeft. Tussen Engel en Duivel, rechts en links van het toneel, speelt alles zich af. Allen in het Paradijsspel wordt een tipje van de sluier opgelicht om deze licht-duisternis polariteit in zijn oorsprong te verklaren.

Het Eigenlijke Kerstspel
De Engel Gabriel en het Jezuskind beheersen dit warme en kleurrijke spel. Het boze komt alleen om de hoek kijken bij de ongastvrije waarden. Zeer mooi gevonden is de aan het spel voorafgaande Verkondiging of Annunciatie: Maria blijft alleen achter en de Engel komt haar de blijde boodschap brengen. Daarna begint pas het eigenlijke spel met de proloog van de Engel. Liederen van de "Kompanij" sluiten elke scène af. Met uiterst sobere middelen wordt de moeizame tocht van Jozef en Maria naar Bethlehem uitgebeeld. De drie waarden waren oorspronkelijk man, vrouw en dienstmaagd. Deze laatste verwijst Jozef en Maria naar de stal. Later werden het drie aparte waarden, waarvan de namen Rufinus en Titus luiden, de boze waard heet volgens een Pressburgs manuscript Servilus

Bijzonder mooi en indrukwekkend is in het Oberufer spel, dat de Engel de ster laat neerdalen boven Maria, die de armen omhoog strekt en zo het kind naar de geest ontvangt. Jozef beleeft deze geboorte slapend mee. Er is geen pop en enig echt kind. Het kind moet men zich voorstellen. In de traditionele Kerstspelen bleef Jozef wakker en trachtte onhandig licht te maken, dat steeds weer uitging. Daardoor werd de aandacht van Maria afgeleid, die dan ineens het kind had. De middeleeuwse traditie, die Jozef vaak als een oude, kuchende stoethaspel voorstelde, is historisch niet juist en vindt ook geen steun in de Bijbel (die in die tijd ook niet gelezen mocht worden). We zullen meer van dergelijke dingen tegenkomen die dan ook niet essentieel zijn voor de spirituele kracht en het beeldende vermogen van deze Kerstspelen.

Na de geboorte komen de herders aan de beurt. Zij behoorden tot de onaanzienlijkste in het land. Zij lopen in de stoet ook geheel achteraan in Oberufer. Maar bij deze sociaal misdeelden komt de Engel het eerst. Hoe warm wordt de boodschap ontvangen en wat kost het hun weinig moeite om van hun armoedje nog iets te offeren!

Interessant is het, dat in het spel de blijde boodschap van de Engel al wordt voorbereid, doordat de oude Witok tijdens het eten over de verwachting van de Messias spreekt, hetgeen de herders al spoedig doet springen van vreugde. Meestal hadden de middeleeuwse herdersscènes grote uitvoerigheid: er waren eindeloos veel klachten over koude, wolven en slechte tijden. In het spel van Oberufer is dit duidelijk bekort. Wat wij bij de opvoering niet meer doen, is het rondlopen van de Engel op de lichamen van de slapende herders. In Oberufer mochten de herders niets laten merken. Zo maakten zij de toeschouwers duidelijk dat een Engel geen aards gewicht heeft. De tocht van de herders naar Bethlehem wordt door hun vrolijke dans ingeleid. Liederen en tekst bij de aanbidding en offering in de stal zijn van een grote schoonheid en innigheid. Het herdersspel besluit met de merkwaardige scène, waarin de oude herder Crispijn aankomt. Deze vierde herder is doof, half blind en een beetje simpel. Hij heeft het wonder gemist, een beeld voor de mens die in zijn leven de hogere impulsen niet kan vinden.

Kerst

Kerstmis

De novembermaand waarin dit artikeltje zijn geboorte beleefd, is voor het mensengevoel een tijd waarin de deur tussen wereld van de doden en de levenden op een kier staat. Misschien stormt het daarom wel zo! De natuur legt haar in de loop van het jaar gewonnen kleed weer af. Zij neemt een afwachtende houding aan tot de volgende lente. De mensen zien het proces van het doodgaan en opnieuw gaan leven in een vast ritme voorbijtrekken en toch kunnen zij niet zien dat ook het menselijke wezen zo'n ritmische gang van dood en nieuw leven als wetmatigheid in zich draagt. Misschien geloven ze het wel niet! De uitdrukking: zien is geloven, duidt kennelijk niet op zulke eenvoudige situaties. De meeste mensen denken er zelfs zo over dat ze zeggen: 'Je moet eerst geloven voor je kan zien!' Duidelijk is het zo, dat de mensen van deze tijd heel moeilijk in een reële wereld van doden kunnen geloven, laat staan dat zij ze zouden kunnen 'zien', d.w.z. waarnemen met het hart. In de geestwerelden waarin de zogenaamde doden verblijven, zo zegt Rudolf Steiner, is de situatie juist omgekeerd aan die in de aardse natuur. Daar is de herfsttijd een tijd van toenemend licht, dat begint te gloren in de Michaëlstijd en dat op zijn hoogtepunt komt met Kerstmis, als de zon hier op het noordelijk halfrond op zijn diepste punt staat.

In de tijd voor Kerstmis, de advent genaamd, groeit er in het menselijk hart een verwachting, een subtiel verlangen naar het licht. De mensen letten daar niet op natuurlijk, maar het zet zich om in uiterlijk genoegen, gezelligheid, cadeautjes en kaarsen aan bij het warme haardvuur. Nu ja, je moet heel wat afknagen in de buitenwereld om de binnenwereld tot zwijgen te brengen en te denken dat het je maag is die knaagt. Onbegrepen is het, dat het hart tot begrip wil komen, dat het zich opent voor het licht dat uit het hoofd kan komen: het heldere licht van de waarheid.

Sinds het einde van het donker tijdperk in 1899, is Kerstmis niet meer wat het geweest is. Niet langer behoeft het licht zich schuil te houden. Het roept om herkenning in de ziel. Toen het Jezuskind werd geboren, kon dit licht zich alleen vertonen in de uiterlijke zin. Tot in de stoffelijke waarneembaarheid moet het lichtwezen dalen, om de mensen te kunnen bereiken. In de eeuwen daarna was het Kerstfeest steeds een collectieve herbeleving van dat moment dat aan het begin van de jaartelling staat. De mensen vierden Kerstmis in hun stemmige kerken en kathedralen met elkaar zingend en biddend, vanuit een nog niet door het materialistische denken gekneveld hart, dat in het kaarslicht of de beelden van de kribben kon worden ontstoken. Het zien was nog geloven en het geloven bracht tot zien.

Het menselijke bewustzijn is na de zogenaamde Renaissance (vijftiende eeuw) beduidend veranderd. Eerst zien - dan gebruiken, is het motto geworden. De mensen maken zich meester van de materie. Zij raakten gefascineerd door het dode, de lijkenwereld, de wereld waarin de goden niet meer zijn of het menselijke, waaruit de mens zich heeft teruggetrokken, zijn huls achterlatend, worden bij kunstlicht onderzocht. Knap zijn de mensen geworden in het herschrijven en gebruiken van de dode buitenwereld. Maar het levende mensenhart verdort, het hoofd verzilt en de ledematen verkalken bij al die uiterlijke heerlijkheid. Dorstend, smachtend, brandend mensenhart dat niet gevoed kan worden door het zout der aarde, doch alleen door het licht der aarde.

In de Kerstbijeenkomst in 1924 bij de heroprichting van de Antroposofische Vereniging, sprak Rudolf Steiner de grondsteenmeditatie uit gericht tot de harten van de daar aanwezigen en allen die het willen horen, ook mensen! Het laatste deel ervan luidt in het nederlands als volgt:

In de Wending der tijden

Trad het wereld-geestes-licht

In de aardse wezensstroom;

Nacht-duister

Was uitgewerkt;

Daghelder licht

Straalde in mensenzielen;

Licht

Dat verwarmt

De arme herdersharten;

Licht

Dat verlicht

De wijze koningshoofden.

Goddelijk licht,

Christus-zon,

Verwarm

Onze harten,

Verlicht

Onze hoofden,

Dat goed worde

Wat wij

Uit harten stichten,

Wat wij

Uit hoofden

Doelvervuld leiden willen.

Midden in het eerste deel gaat de spreuk over van de verleden in de tegenwoordige tijd. Eerst wordt in de herinnering geroepen de kerstgebeurtenis aan het begin van de jaartelling en vervolgens spreekt hij dan van de moderne kerstervaring: Goddelijk Licht, Christus-Zon verwarm onze harten, verlicht onze hoofden. Daar is het antwoord op het smachten van het hart in deze tijd.

De mensen zullen door het verwarmde hart het hoofd kunnen verlichten maar nu met Christuskracht. Christus wil in deze lichte tijd geboren worden, niet in een groepsgebeuren, maar in iedere individuele ziel die daaraan zelf wil werken. Dan eerst kan het menselijk handelen goed worden, zoals het laatste deel zegt.

De hier afgedrukte spreuk, als ze tenminste klinkt als een gebed vanuit het menselijk hart, kan tot een ware kerstbeleving worden.

Dan zullen wij elkaar met recht kunnen toewensen:

Een gezegend Kerstfeest

Henk Gerbrands

Uit: krant Stichting Kore, Ahrnem

De Kersttijd

verschenenen in de schoolkrant, Oudorp Kerstmis 2000
auteur: Gerdina Matthiessen

Een paar weken na de Michaëlstijd is het de tijd van de Engel Gabriël. Hij verkondigt de geboorte van Jezus Christus. Rudolf Steiner noemt hem de moederlijke engel; de engel die de zielen van de ongeborenen naar hun aardse bestaan leidt. Het woord Advent is afgeleid van het Latijnse woord Advenire, dat aankomen betekent.

Advent is de tijd van bezinning op het begin van de levensweg van de mens Jezus. Het is de tijd van voorbereiding, de tijd van vreugdevolle verwachting. De duisternis in deze tijd van het jaar drukt uit dat we ons in de "nacht" van het jaar bevinden. Advent heeft een avondkarakter en kerstmis is een nachtgebeuren. In de avond gaan onze gedachten en gevoelen twee kanten op. Zo worden we aan de ene kant in de Advent herinnerd aan de tijd van de voor-christelijke godsdiensten, waarin de intense hoop leefde op de komst van de Verlosser. Aan de andere kant is Advent ook een gebeuren van nu en de toekomst. Nu is het de tijd dat Hij in ons bewustzijn komt; dat is het kerstgebeuren, bestemd voor deze tijd. Wanneer Kerstmis alleen een herdenking van historische gebeurtenissen zou zijn, zou dit in onze ziel tot een grote leegte leiden. Historisch gezien is er de geboorte van Jezus. Maar in het verdere verloop van Jezus' leven wordt de opstanding het belangrijkste. Bij de opstanding begint een nieuwe fase voor de mensheid.

Het kerstfeest valt na de zomerzonnewende. In de natuur wordt de kracht van het licht langzaam groter. De natuur is afgestorven, maar heeft een actief leven in de aarde, waar de wortels groeien. Daar wordt in het verborgene voorbereid wat straks aan het licht zal komen. De krachten die daar werken zijn ontstaan in de zomer. De mens moet ook het hele jaat actief zijn. Deze activiteit is een openstellen, een luisterend openen; in de herfst een verwerken en in de kersttijd een zelfstandig laten worden. Een geboren laten worden van de eigenlijke wezenskern van de mens. Het kerstfeest is dus de geboorte van het "Ik" in de ziel van de mens. Het kosmische licht wordt een innerlijk licht. Dit is mogelijk gemaakt door het leven van Jezus Christus op aarde.

Toen Hij geboren werd, ongeveer 2000 jaar geleden, hoorden herders engelenstemmen die de geboorte verkondigden. De wereld van de Geest sprak zich uit in de sfeer van de elementen. Dit konden de herders vanuit hun aardverbondenheid beleven. De tijd van Kerstmis tot Driekoningen duurt 12 dagen, als oerbeeld voor de twaalf maanden van het jaar. Op deze kersttijd sluit de driekoningentijd aan. Al uit de eerste eeuwen van het Christendom stamt het feest Epifaneia, dat betekent: "De Verschijning des Heren". Wijze Koningen uit het Oosten lezen aan de sterrenhemel af dat een belangrijke geboorte op aarde heeft plaatsgevonden. De geschenken van de koningen zijn goud, wierook en mirre. Deze geschenken drukken het wezen van denken, voelen en willen uit.

Het denken kan zich doordringen van het licht; b.v. "mij gaat een licht op" wordt vaak als uitdrukking gebruikt. Dit wordt gesymboliseerd door de goudglans van degene die zijn hoger "Ik" in de kersttijd bewust wordt. Het voelen richt zich op de eerbied en de dankbaarheid dat het licht naar ons toekwam. Deze gevoelens kunnen enthousiasme en idealen worden. Dat drukt zich uit in de wierook. De wil kan gewond raken aan de weerbarstige wereld en heeft genezing nodig. De mirre heeft genezende werking. Driekoningen valt op 6 januari. Op deze dag wordt ook de doop van Jezus in de Jordaan herdacht. Dit is de gebeurtenis waar Jezus in zekere zin zijn eigen naam en wezen ontvangt: namelijk Christus. Ook de bruiloft te Kana waar Christus z'n eerste wonder verrichte door water in wijn te veranderen valt op 6 januari. Aan het begin van het jaar staat dus een drieheid van feesten die innerlijk met elkaar samenhangen nl. Advent, Kerstmis en Driekoningen.

De kerstboom

Een antroposofische kerstboom  wordt veel later opgezet als wij gewend zijn, pas op de Kerstavond. Het is vaak versierd met 'kerstboomtekens'. Deze tekens zijn symbolen voor de ontwikkeling van mens en aarde door de verschillende tijdperken heen. Ook wordt er papieren rozen in gegangen - 30 rode rozen (als teken van de dertig levensjaren van Jesus)  in de boom en 3 witte rozen bovenaan. (als teken van de drie jaren na de doop in de Jordaan en tot zijn dood)

De basistekens zijn de naturel gekleurde tekens in de afbeelding.

vierkant oud-Indische tijd
driehoek oud-Perzische tijd
tarot Egyptische/Assyrische tijdperk
tao Griekse/Romeinse tijdperk
pentagram onze tijd, het Christelijke tijdperk
Het Alpha- en het Omegateken aan weerszijden zijn symbolen voor Christus.
Later is deze basisreeks aangevuld met de planeettekens. Die staan voor de grote ritmen waarmee de aarde zich ontwikkeld. De planeettekens kun je als een slinger door de boom hangen.



Saturnus blauw haagbeuk

Zon wit es

Maan paars kers

Mars rood eik

Mercurius geel iep

Jupiter oranje esdoorn

Venus groen berk

 Op Tineke's doehoek  http://www.doehoek.nl/ zijn er aanwijzingen en uitleg te vinden van alle kersttekens en planetentekens, alsook een werktekening, voor het zelf maken van de tekens uit triplex. Verder zijn er leuke knutsel ideeën  en Kerstliedjes te vinden.